تاثیر اسکان مجدد بر کیفیت زندگی روستاهای آسیب دیده از سوانح طبیعی
(مطالعه موردی: شهرك زنجیران و شهرك ایثار - استان فارس)
چکیده
هدف کلی اسکان مجدد ایجاد زمینه مناسب جابجایی روستاها از پهنه‌های پرخطر و آسیب پذیر به منظور بهبود وضعیت معیشت و رفاه ساکنین در ابعاد مختلف زندگی است. به منظور بهبود کیفیت زندگی روستایی، توجه به ابعاد و اثرات طرحهای اسکان مجدد به عنوان هدف اساسی جوامع روستایی ضروری می باشد. در ایران در طی دو دهه گذشته طرحهای اسکان مجدد به شکل جابجایی، ادغام و تجمیع روستاها بیشتر در بازسازی مناطق جنگ زده، نواحی آسیب دیده از زلزله، سیل، رانش زمین و در طرحهای احداث سدهای مخزنی اجرا شده است.
مطالعه حاضر با هدف تاثیر اسکان مجدد بر کیفیت زندگی و تبیین عوامل مؤثر بر آن در روستاهای اسکان مجدد یافته در استان فارس (شهرک های ایثار و زنجیران) انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که میزان رضایت از زندگی در طیف لیکرت 6 مقیاسی برابر 3.601 بوده و بیشترین و کمترین میزان رضایت مربوط به قلمروهای زیرساخت ها و اشتغال و درآمد است.
علاوه بر این، نتایج حاصل از تحلیل عاملی در ابعاد 9 گانه برای کیفیت زندگی در ناحیه مورد مطالعه شناسایی شد که شش عامل توسعه کالبدی، خدمات رفاهی، کیفیت مسکن، روابط با شهرها و روستاهای مجاور، وضعیت بهداشت و بهزیستی مجموعاً 71.2 واریانس کیفیت زندگی را تبیین می کنند. با توجه به اهمیت كیفیت زندگی در توسعه و بهزیستی اجتماعات انسانی، لازم است در طرحهای اسکان مجدد علاوه بر مکانیابی بهینه روستایی، اثرات و پیامدهای آن بر وضعیت کیفیت زندگی روستائیان مورد توجه ویژه قرار گیرد، تا ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف این طرحها، بهبود وضعیت رفاه ساکنین از جنبه های مختلف ارتقا یابد.
واژگان کلیدی:
اسکان مجدد
کیفیت زندگی
فارس
ایثار
زنجیران
مقدمه
تغییر مكان استقرار برخی از روستاهای كشور بر اثر وقوع سوانح طبیعی و یا اجرای پروژه‌های اقتصادی و بعضاً برخی مسائل طبیعی، اجتماعی- سیاسی اجتناب ناپذیر می‌گردد. دارایی و مایملک روستاییان عمدتاً شامل کلیه عواملی است که در فرآیند فعالیت های تولیدی آنان نقش دارند. زمین های زراعی، اراضی غیرزراعی واقع در مناطق کشاورزی، مسکونی، تجاری و صنعتی، ساختمان و ابنیه اعم از مسکونی، تجاری و صنعتی- تولیدی (مانند کارگاهها، گاوداری ها، مرغداری ها، اصطبل و جز آن)، ماشین آلات کشاورزی، بناها و طرحهای عمرانی، محصولات زراعی و باغی، انبارها و سیلوها و محصولات موجود در آنها از آن جمله اند. روستاییان با انواع گوناگونی از مخاطرات که محیط روستا را تهدید می کنند، روبرو هستند.
مكانیابی و جابجایی روستا بدون مطالعه تبعات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، محیطی و كالبدی را در پی خواهد داشت که این مداخلات می تواند زمینه ساز ناپایداری محیط روستایی شده و آنرا دچار آشفتگی سازد. این شرایط باعث می شود تا ارزش های اقتصادی، طبیعی و کالبدی سرزمین همچنین زیبایی طبیعی، روح و هویت مکان روند فرساینده را تجربه کنند.
هدف کلی اسکان مجدد روستایی، ایجاد زمینه مناسب برای استقرار روستاهای واقع در پهنه‌های پرخطر و روستاهایی است كه بنا به دلایل مختلف جابجایی آنها ضروری می‌باشد، به طوریکه وضعیت معیشتی و رفاه ساکنین از جنبه های مختلف پس از جابجایی و گذشت فاصله زمانی از آن بهبود یابد؛ لذا بر این اساس ضروری است اسکان مجدد و مكانیابی بهینه مکان استقرار روستاها بر مبنای روشهای مناسب و منطبق با ویژگیهای محیطی صورت پذیرد.
جابجایی انسان معمولا با نگرانی، افزایش هزینه ها و تاخیر در اقدامات همراه است. در عین حال جابجایی غیر قابل اجتناب می تواند فرصتی برای توسعه باشد. در جابجایی بهتر است افراد ذینفع و تحت تاثیر در برنامه ها شرکت داده شوند و سهیم باشند. این ارتباط نزدیک باعث می شود راحتتر بتوان بر مشکلات غلبه کرد. صرف زمان و تلاش بیشتر در این مرحله باعث کاهش بسیاری از مسائل آتی خواهد شد. جابجایی مکانی جمعیت پدیده ای صرفاً فیزیکی نیست و ماهیت سازمان اقتصادی و اجتماعی به ویژه در محیط های روستایی با محیط طبیعی کنش دوسویه دارد. با در نظر گرفتن ارتباط نزدیک جوامع روستایی با محیط طبیعی و این موضوع که بخش عمده ای از روستاها با تاثیر از عوامل طبیعی مانند رودخانه، چشمه، کوهستان و ... شکل گرفته اند،
جابجایی مکانی و انتقال آنان به مکان دیگر بی گمان باعث گسسته شدن پیوندهای اجتماعی، اقتصادی، طبیعی آنان با طبیعت گردید و مسائلی را درباره سازگاری ساکنان با محیط جدیدی مطرح می سازد. همچنین طرحهایی تحت عنوان"تجمیع روستایی" در سطح کشور اجرا گردیده که مهمترین اهداف آن ایجاد شهرکها و تجمیع روستاهای پراکنده و کم جمعیت به منظور سهولت ارائه خدمات، گسترش فعالیتهای مولد، تامین رفاه اهالی و کاهش مهاجرتهای بی رویه روستایی است(افراخته،1375: 88).
فهرست مطالب
چکیده3
واژگان کلیدی4
مقدمه7
سنجش کیفیت زندگی9
اسکان مجدد11
تجمیع و ادغام:12
درجاسازی:12
جابجایی و انتقال(اسکان مجدد)13
تجارب جهانی اسکان مجدد15
اسکان مجدد در ایران17
ت.1- مدل مفهومی تحقیق18
روش تحقیق19
ج.1- شاخص های کیفیت زندگی20
نواحی مورد مطالعه22
رضایت از قلمروهای مختلف زندگی25
ابعاد کیفیت زندگی27
عوامل موثر بر کیفیت زندگی28
ج.5- پیش بینی کننده های کیفیت ذهنی زندگی در ناحیه مورد مطالعه33
بحث و نتیجه گیری34
منابع مورد استفاده:37
پاورپوینت (اسلاید) مدیریت فشارهای روانی